"Nếu nói là tiếc nuối thì không. Mọi thứ phải làm lại từ đầu và tôi một lần nữa bắt tay vào những thứ nhỏ nhất" - Đào Lan Hương nói.
Trong làn sóng
khởi nghiệp lĩnh vực công nghệ giai đoạn 2000 – 2005 tại Việt Nam, những cái
tên phát triển tốt nhất đến bây giờ có thể kể đến là VNG, VCCORP, Nexttech…
Người ta thường nhắc đến Nguyễn Hòa Bình , nay nổi tiếng hơn với tên gọi Shark
Bình , trong vai trò sáng lập ra Nexttech. Nhưng người Co-founder cùng Shark
Bình – bà Đào Lan Hương cũng chính là một chiến binh "máu mặt" trong
làng khởi nghiệp thời kỳ đó.
Năm 2016, Đào Lan
Hương sang Trung Quốc tham gia hội chợ về giáo dục công nghệ.
"Tôi đã vô
cùng choáng ngợp vì nó quá hoành tráng. Thực sự người Trung Quốc đã đi trước
chúng ta rất nhiều" - Ở tuổi 40, Đào Lan Hương khởi nghiệp một lần nữa với
khát vọng "không để thế hệ mầm non bị lạc hậu".
Cách đây 20 năm, chị và đội ngũ Nexttech khởi
nghiệp như thế nào?
Chúng tôi quen
nhau khi sinh hoạt ở Trung tâm tài năng trẻ của FPT. Sở hữu nhiều giải thưởng
công nghệ dành cho sinh viên, chúng tôi nhận được yêu cầu, thậm chí
"nhờ" làm phần mềm. Rồi cơ hội cứ đến dần.
Số tiền kiếm được
ban đầu cũng nhỏ thôi. Nhưng sau này, chúng tôi kí hợp đồng lớn tới vài trăm
triệu đồng để xây dựng hạ tầng công nghệ thông tin cho các tổ chức. Với sinh
viên số tiền ấy lớn lắm. Và cứ như thế, chúng tôi dần dấn thân theo con đường
công nghệ.
Ban đầu cứ có việc
mọi người mới tụ tập cùng làm rồi ăn chia. Công ty lập ra cũng chỉ vì lý do rất
buồn cười là muốn hợp thức hóa đơn đỏ xuất cho khách hàng.
Chúng tôi làm việc
trong tình trạng chẳng có văn phòng, đến máy tính cũng phải tranh thủ dùng miễn
phí ở chỗ Trung tâm tài năng trẻ, con dấu đỏ thì hễ anh Bình (Shark Bình) đi
tới đâu sẽ mang theo tới đó… nhưng vẫn rất vui vẻ.
Khi mọi người lần
lượt ra trường, chúng tôi mới nghiêm túc nghĩ về tương lai. Tôi, anh Bình và
anh Tuất (Nguyễn Hữu Tuất – CEO FastGo) gom góp được hơn 20 triệu đồng và xông
pha hết sức theo kiểu rất AQ là không thành công thì cũng thành nhân.
Sau này để xây
dựng công ty phát triển là cả hành trình dài cực kỳ vất vả. Thành công không dễ
dàng và mọi việc chẳng hề màu hồng như mình đã nghĩ. Nhưng tới giờ nhớ lại,
giai đoạn đầu khởi nghiệp vẫn là những ngày tháng hân hoan, hạnh phúc nhất
trong cuộc đời chúng tôi.
Sự vất vả mà chị vừa nói rốt cuộc là những gì?
Hồi ấy ở Việt Nam
làm gì có khái niệm vườn ươm, làm gì có các chương trình xúc tiến khởi nghiệp,
người hướng dẫn, cố vấn… Mọi việc đều tự loay hoay mà xử lý.
Nhóm chúng tôi còn
quá trẻ, cùng nhau khởi nghiệp khi chưa từng đi làm, tích luỹ kinh nghiệm. Vẻ
mặt "non choẹt" cũng là khó khăn vô cùng lớn khi chúng tôi đi làm
việc, thuyết phục đối tác. Một cô sinh viên như tôi phải đứng lên điều hảnh cả
người đi làm cũng là một thách thức.
Năm 2004, IDG trở
thành Quỹ đầu tư mạo hiểm đầu tiên vào Việt Nam. Lúc ấy, tôi có lẽ là người đầu
tiên viết Pitch Deck và kế hoạch kinh doanh đề xuất đầu tư thành công. Mặc dù
lúc còn là sinh viên thì không có ai dạy tôi phải viết những thứ đó như thế
nào. Ngay đến cả khái niệm KPI là gì tôi còn không biết. Mọi thứ đều phải tự
học.
Suốt 10 năm đầu
chúng tôi kinh doanh không có lãi. Doanh nghiệp đơn thuần nhận vốn đầu tư, bơm
tiền chạy số với mục tiêu đứng số 1, số 2 thị trường. Tiền làm ra cũng chẳng
thể tích lũy vì phải ưu tiên trả lương cho nhân viên. Có những lúc trong túi
lãnh đạo như tôi còn chẳng có một xu nào. Cuộc sống lúc ấy chủ yếu là sáng tôi
đi làm, tối lại về nhà ăn cơm mẹ nấu (cười).
Startup dù còn
nghèo nhưng ước mơ của chúng tôi khi ấy rất to lớn. Chúng tôi muốn làm thương
mại điện tử. Nhìn ra thế giới thấy eBay đang đứng số 1. Và chúng tôi mơ ngày
nào đó sẽ trở thành eBay phiên bản Việt.
Khi được IDG rồi
sau này là Softbank, eBay rót vốn thì tất cả đội ngũ đều rất tự hào. Đó đều là
những quỹ lớn và họ chắp cánh cho mình không chỉ về tiền bạc mà còn cả kinh
nghiệm làm ăn. Lúc ấy, chúng tôi có niềm tin bất tận rằng ngày mai sẽ là ngày
rực rỡ, ngày mai mình sẽ là eBay thứ 2 trên thế giới.
Nhưng sự thật
những gì xảy ra sau đó đã chứng minh: mọi chuyện không đơn giản như thế!
Nghe nói ngay cả khi gọi vốn
thành công, chị vẫn từng có vài lần phải cầm cố cả sổ đỏ của gia đình?
(Cười) Giai đoạn
đầu khởi nghiệp ít vốn nên có 2-3 lần như vậy. Lúc đó tôi chưa có nhà nên phải
đem cầm cả sổ đỏ của bố mẹ. Anh Bình cũng thế. Có lúc chị gái tôi còn phải đứng
ra vay giúp.
Nhưng chúng tôi
không suy tính nhiều. Tôi chỉ biết đó là việc phải làm. Chúng tôi rất cần tiền
để trả lương cho anh em.
May mắn là dù gia
đình tôi hay những người cộng sự đều rất bình thường nhưng bố mẹ đều ủng hộ và
chấp nhận hy sinh vì con cái. Nhờ có lòng tin của họ mà chúng tôi mới đi đến
ngày hôm nay.
Tất nhiên, cắm nhà
như thế là rất liều. Nhưng thực ra lúc ấy chúng tôi cũng đã nhìn thấy cơ hội
sắp nhận được đầu tư. Trong giai đoạn đàm phán hoặc chờ vốn, chúng tôi phải
xoay xở. Tôi nghĩ startup nào cũng vậy thôi.
Nỗ lực nhiều như thế vì mục
tiêu muốn thành eBay phiên bản Việt, chị đã ra sao vào thời điểm eBay rút khỏi
Việt Nam, ngừng đầu tư khiến công ty chị buộc phải giảm từ 500 xuống còn hơn
100 nhân sự?
Nếu nhìn theo
chiều hướng tích cực, mọi chuyện xảy ra đều là phước báu trong cuộc đời. Chuyện
eBay rời đi cũng giống như "Tái Ông Thất Mã". Nó giúp chúng tôi tỉnh
mộng!
Đầu tiên, chúng
tôi nhận ra thương mại điện tử chỉ là cuộc chơi của giới "con nhà
giàu". Số vốn eBay đầu tư cho chúng tôi khoảng 2 triệu đô thật quá nhỏ bé
so với hàng tỷ đô mà Lazada nhận được ngay khi tiến vào thị trường Việt.
Hồi đó thanh toán
điện tử chưa phát triển nên sàn thương mại chủ yếu là rao vặt. Tiền kiếm về rất
ít nhưng vốn bỏ ra lại quá lớn để "nuôi" nhân sự và mở rộng hệ thống.
Ngay cả bây giờ khi nền tảng công nghệ và thanh toán trực tuyến cho phép sàn
thương mại phát triển thuận lợi hơn thì nó chính xác vẫn là cuộc chơi đốt tiền
theo kiểu "winer take it all" (ai thắng sẽ chiếm cả thị trường).
Khi eBay rời đi,
chúng tôi mới thực sự biết mình cần bỏ đi những gì và tập trung vào cái gì.
Trước kia, chúng tôi vận hành theo kiểu bơm tiền chạy số, không bận tâm nhiều
đến lợi nhuận thì lúc ấy đã bắt đầu nhìn lại. Chúng tôi nghiệm ra "chân lý
bất biến" có thực mới có lực. Kinh doanh cuối cùng vẫn phải tập trung vào
những thứ ra tiền.
Cũng từ đây chúng
tôi nhìn ra những cơ hội mới như: Thanh toán điện tử, Logistics, Hỗ trợ mua bán
xuyên biên giới… Và từ đó, Nexttech mới ra đời.
Ôm giấc mơ lớn, trải qua nhiều khó khăn rồi
rồi tỉnh mộng có phải là lý do khiến shark Bình –Co-founder với chị - thường
"dội gáo nước lạnh" vào startup trên Shark Tank?
Tôi nghĩ anh Bình
cũng vì mong muốn startup phải tư duy thực tế.
Chỉ có 3% startup
thành công – một tỷ lệ quá nhỏ so với con số thất bại. Chúng tôi là những người
may mắn. Nếu không thì đã có lúc làm mất hết nhà cửa của gia đình, đẩy mọi
người ra đường.
Startup là cuộc chiến
vô cùng tàn khốc. Nếu không thành công, bạn có thể sẽ phải trả giá lớn và làm
liên lụy nhiều người. Những gì ngày hôm nay chúng tôi chia sẻ với các startup
là tất cả 20 năm kinh nghiệm chúng tôi tích luỹ được khi khởi nghiệp từ con số
0 tròn trĩnh. Tôi nghĩ các bạn bây giờ thực sự rất may mắn.
Nghĩ lại những gì đã trải qua, việc eBay rời
đi có phải là khó khăn lớn nhất mà chị từng trải qua?
Tất nhiên chuyện
nỗ lực gây dựng công ty với 500 nhân sự từ số vốn ban đầu chỉ hơn 20 triệu đồng
thật không dễ dàng gì. Trong suốt hành trình 10 năm ấy, chúng tôi vắt sức kinh
khủng để rồi bỗng chốc phải cắt rụp một cái! Đau lắm chứ!
Dù không còn lựa
chọn nào khác nhưng cảm giác phải cắt giảm nhân sự khiến tôi đau đớn như bị ai
cắt chân cắt tay.
Khó khăn với tôi
càng chồng chất hơn vì lúc đó tôi sinh em bé. Ròng rã 2 tháng tức 60 ngày đêm
tôi không ngủ được một chút nào. Đến mức nhiều đêm đang nằm trên giường mà tôi
chỉ muốn bật dậy để hét lên thật to. Tôi thấy mình không thể nào chịu đựng được
nữa. Người bình thường mất ngủ 2 ngày đã liêu xiêu. Còn tôi mất ngủ triền miên
suốt 2 tháng. Có lúc tôi tưởng như mình sắp chết! Tưởng như đã kiệt sức đến nơi
rồi!
Mặc dù rất áp lực,
nhưng tôi luôn phải tỏ ra thật mạnh mẽ. Tôi không thể gục ngã. Tôi không cho
phép mình yếu đuối vì tôi là lãnh đạo doanh nghiệp, là chỗ dựa của nhiều người.
Khi đi khám bác
sĩ, họ đều bảo với tôi không thể tìm ra nguyên nhân. Rồi một thầy bắt mạch nói
rằng chỉ có cách tách khỏi cuộc sống hàng ngày, thoát ra khỏi những gì mình vẫn
nghĩ và làm thì may ra mới ngủ lại được. Đúng lúc đó, team hỗ trợ kinh doanh xuyên
biên giới của công ty làm ăn có lãi nên tôi đưa họ sang Singapore và Malaysia
du lịch. Những ngày được sống cách biệt với con cái, công việc đã may mắn giúp
tôi thoát khỏi bóng đen trầm cảm.
Người thân của chị có biết
những chuyện đó hay không?
Tôi chọn cách
không nói với người thân. Vì nếu biết được chắc chắn họ sẽ giúp tôi, nhưng cũng
vì thế mà họ sẽ thêm phần lo lắng. Tôi không muốn những người tôi yêu thương
phải chịu áp lực vì mình. Có nhiều chuyện tôi trải qua mà tới tận bây giờ bố mẹ
tôi mới biết.
Ít ra thì tôi cũng
tin rằng mình không phải lãnh đạo doanh nghiệp duy nhất có lúc trầm cảm và phải
tự tìm cách vượt qua.
Từng áp lực vì con nhỏ như vậy, sau này làm
sao chị cân bằng cuộc sống giữa công việc và gia đình?
Làm startup, nhất
là ở giai đoạn đầu sẽ cực kỳ bận rộn. Có thời điểm tôi đi công tác nhiều đến
mức các con tôi chỉ mong mẹ ở nhà nhiều hơn. Nhiều lúc tụi nhỏ nói những câu
làm tôi thấy xót xa. Ví dụ: "con chẳng cần gì ngoài việc mẹ ở nhà",
"mẹ ơi mẹ ở nhà thêm một tí" hoặc "để con trả tiền cho mẹ ở nhà
là được chứ gì".
Sau này tôi học
được từ "tranh thủ". Trước hết là tranh thủ sự hỗ trợ của gia đình.
Thứ hai là tranh thủ thời gian. Các con tôi rất hay đến văn phòng của mẹ để
học. Nhờ vậy, tôi có thời gian ở bên con và theo sát xem con đang học thế nào.
Tôi cũng cố gắng
cân bằng vì lúc mệt cũng phải nghỉ thôi. Như thế mới đủ sức để còn chiến đấu
tiếp. Hoặc chủ động sắp xếp lúc nào dành cho con, lúc nào buộc phải ưu tiên cho
công việc. Nếu đã chọn công việc sau đó phải có cách bù đắp cho gia đình như
thế nào đấy.
Với tôi, con cái
là khoản đầu tư lớn nhất cuộc đời mình. Sau này vì muốn chuẩn bị cho các con
nền tảng thật tốt nên tôi mới quyết định bỏ ngang mọi thứ và khởi nghiệp lại từ
đầu.
Lần khởi nghiệp này gắn với các con của chị?
Khi Nexttech vững
mạnh, tôi nghĩ đến chuyện chính mình cũng từng ao ước giá như tôi biết lập
trình. Không phải vì tôi muốn thay đổi công việc. Chỉ đơn giản là điều đó rất
có ích. Lập trình là ngôn ngữ chung của thời đại số. Thế hệ chúng tôi nếu không
có tiếng Anh thì mất rất nhiều cơ hội. Còn bây giờ nếu tụi nhỏ không có kiến
thức, kỹ năng công nghệ cũng sẽ đối diện với nguy cơ bị đào thải trong cuộc
cách mạng công nghệ 4.0.
Chính vì thế, tôi
sáng lập Teky. Có lẽ động cơ lớn nhất là nỗi sợ các con mình bị lạc hậu. Tiếp
sau đó là mong muốn làm được nhiều điều hơn cho xã hội sau 15 năm khởi nghiệp
trong lĩnh vực công nghệ.
Chị không tiếc nuối gì vị trí
Phó chủ tịch HĐQT ở Nexttech?
Ban đầu, tôi cũng
từng làm song song cả hai việc ở Nexttech và Teky. Nhưng sau này tôi tự hỏi rốt
cuộc mình cần gì? Nếu chỉ làm Teky hời hợt thì không thể nào tạo ra giải pháp
gì hữu ích.
Năm 2016, một mình
tôi sang Trung Quốc tham gia hội chợ về giáo dục. Tôi đã vô cùng choáng ngợp vì
nó quá hoành tráng. Thời gian đi hết các gian hàng cũng mất tới 3 ngày. Và thực
sự người Trung Quốc đã đi trước chúng ta rất nhiều. Bốn năm trước các vấn đề
học tập, hội thảo trực tuyến và các lớp kết nối giáo viên dạy ở trường đại học
với rất nhiều điểm cầu học offline khác nhau trên toàn quốc đã rất phổ biến. Các
thiết bị hỗ trợ việc đó nhiều nhản nhan và rất hiện đại.
Sau chuyến đi ấy,
tôi còn gặp gỡ thêm rất nhiều founder mô hình giáo dục tương tự thành công trên
thế giới. Từ đó, tôi càng tin tưởng hơn vào sự lựa chọn của mình. Tôi thấy việc
giảng dạy công nghệ tuy rất mới, nhưng đó chắc chắn sẽ là một xu hướng tất yếu
phải bùng nổ ở Việt Nam. Bởi vì người Mỹ thậm chí đã coi nghe, nói, đọc, viết
và công nghệ là kỹ năng thiết yếu. Tôi nhìn thấy đồng thời cả hai thứ là cơ hội
đóng góp cho đất nước và thị trường đại dương xanh rộng lớn đang chờ mình khai
phá.
Nếu nói là tiếc
nuối thì không. Chỉ có điều giai đoạn đầu startup Teky rất vất vả. Mọi thứ phải
làm lại từ đầu và tôi một lần nữa bắt tay vào những thứ nhỏ nhất. Trước kia ở
Nexttech thì có một đội ngũ cùng chia sẻ. Còn với Teky, tôi chính là ngọn cờ
tiên phong.
Làm ngọn cờ tiên phong như thế có những
khó khăn gì?
Khó khăn rất nhiều
vì giảng dạy công nghệ cho trẻ em rất mới mẻ. Chúng tôi đi lên từ 3 số không:
Thị trường không có sẵn nhu cầu học công nghệ - Không sản phẩm giáo dục tương
tự - Không lực lượng giáo viên hiểu biết về dạy công nghệ cho trẻ em. 3 số 0
này là những vấn đề mà không chắc có tiền có thể giải quyết được.
Trở ngại lớn nhất
là xây dựng ngũ giáo viên đồng bộ, chất lượng cao. Nguồn lực công nghệ ở Việt
Nam đã khan hiếm, nguồn lực giảng dạy công nghệ còn khan hiếm hơn, nhất là
giảng dạy cho trẻ em lại quá mới và khác hoàn toàn với phương pháp sư phạm dành
cho người lớn.
Giải quyết được
tất cả bài toán đó chỉ trong một vài năm thực sự là hành trình nhiều gian nan.
Nhưng tôi nghĩ tất cả đều xứng đáng. Vì tôi đang làm điều tốt nhất cho chính
các con của mình. Các con tôi cũng đang học ở Teky. Rộng hơn thì điều tôi làm
còn đang trang bị hành trang cho rất nhiều mầm non tương lai của đất nước.
Nếu lúc xưa chị có thể
"cắm" sổ đỏ của bố mẹ mà không hề đắn đo thì bây giờ khi đã ở tuổi
U40, chị còn liều lĩnh như thế không?
Teky có cơ hội lớn
và mọi thứ đang tốt nên tôi không bao giờ bi quan. Nhưng dù sao thì vẫn có
những rủi ro mình phải chấp nhận. Nếu không dám nắm bắt cơ hội, startup sẽ
không bao giờ phát triển được. Hiển nhiên là founder nào cũng phải có tinh thần
mạo hiểm.
Còn về mặt cá
nhân, ở độ tuổi này sau rất nhiều năm khởi nghiệp, tôi đã có được một khoản
tích lũy tách hẳn khỏi chuyện kinh doanh để lo cho con cái và không để bản thân
mình quá thê thảm nếu thất bại. Tôi đã biết bao nhiêu là đủ và cũng biết được
giới hạn mình có thể đi được là bao xa, bao lâu chứ không giống như khi xưa
nữa. Tôi nghĩ mọi thứ chỉ nằm ở khía cạnh chuẩn bị như vậy thôi.
Theo Thu Hường
- Việt Hùng - Trang Đinh
Doanh nghiệp và tiếp thị
Cong ty dich vu bao cao thue uy tin tai Long An
Công ty kế toán dịch vụ tại Thủ Thừa tỉnh Long An
No Comment